Automatyczna skrzynia biegów to rodzaj skrzyni biegów, która umożliwia automatyczne zmienianie biegów w samochodzie, bez potrzeby ingerencji kierowcy. Dzięki temu, w porównaniu do manualnej skrzyni biegów, prowadzenie samochodu z jej automatycznym odpowiednikiem jest bardziej komfortowe i wymaga mniejszych umiejętności technicznych.
W skład automatycznej skrzyni biegów wchodzi wiele elementów, m.in. układ hydrauliczny, elektromechaniczny lub elektroniczny, sprzęgło hydrokinetyczne lub przekładnia planetarna. Dzięki zastosowaniu różnych mechanizmów, automatyczna skrzynia biegów zapewnia płynne przejścia pomiędzy poszczególnymi biegami, co przekłada się nie tylko na wygodniejsze prowadzenie pojazdu, ale także mniejsze zużycie paliwa.
Automatyczne skrzynie biegów są coraz częściej stosowane w nowoczesnych samochodach osobowych, a także w innych rodzajach pojazdów, takich jak ciężarówki czy autobusy.
Automatyczna skrzynia biegów w przeszłości
Pierwsza automatyczna skrzynia biegów została opracowana już w latach 20. XX wieku, ale jej produkcja na większą skalę rozpoczęła się dopiero w latach 40. W tym okresie była to skrzynia biegów hydrauliczna, która składała się z kilku elementów hydraulicznych i przekładni planetarnej, a zmiana biegów była sterowana za pomocą siłowników hydraulicznych.
W przeszłości automatyczne skrzynie biegów były znacznie mniej zaawansowane technologicznie niż te, które montowane są obecnie w samochodach. Miały one zazwyczaj tylko 2-3 biegi, co ograniczało ich elastyczność i sprawność w porównaniu do manualnych skrzyń biegów. Ponadto były one mniej precyzyjne w działaniu i wymagały częstszego serwisowania.
Wraz z postępem technologicznym i coraz większą popularnością samochodów z automatyczną skrzynią biegów, ich konstrukcja stała się bardziej skomplikowana. Obecnie skrzynie biegów automatycznych posiadają od 6 do 10 biegów. W dodatku, skrzynie biegów automatycznych są wyposażone w bardziej zaawansowane układy sterowania elektronicznego, które umożliwiają jeszcze bardziej precyzyjną i płynną zmianę biegów.
Budowa automatycznej skrzyni biegów
Automatyczna skrzynia biegów działa w oparciu o złożoną konstrukcję mechanizmów i elektroniki, która pozwala na płynne przejście pomiędzy kolejnymi biegami w zależności od potrzeb jazdy.
W uproszczeniu, automatyczna skrzynia biegów składa się z trzech głównych elementów:
KONWERTER MOMENTU OBROTOWEGO – jest to element, który łączy silnik z resztą układu skrzyni biegów. Konwerter momentu obrotowego przekazuje moc z silnika do skrzyni biegów, a jednocześnie pozwala na płynną zmianę prędkości poruszania się samochodu.
PLANETARNA SKRZYNIA BIEGÓW – wewnątrz planetarnej skrzyni biegów znajduje się wiele zębatek i kołnierzy, które pozwalają na sprawną zmianę biegów. Za pomocą hydrauliki, sprzęgła lub elektromagnesów, koła zębate są połączone ze sobą w różnych konfiguracjach, co umożliwia zmianę biegu.
UKŁAD STEROWANIA ELEKTRONICZNEGO – kontroluje pracę skrzyni biegów i zapewnia właściwe działanie pozostałych elementów. Układ ten otrzymuje informacje od różnych czujników, takich jak np. czujniki prędkości, które informują o prędkości pojazdu oraz ciśnieniu oleju, które określa właściwe momenty zmiany biegu.
W zależności od warunków i stylu jazdy, układ sterowania elektronicznego dobiera właściwy bieg, aby zapewnić jak najlepsze osiągi i ekonomiczność jazdy. Automatyczna skrzynia biegów pozwala na płynne i bezproblemowe przyspieszanie i zwalnianie bez konieczności ręcznej zmiany biegów, co znacznie ułatwia jazdę, zwłaszcza w mieście czy podczas długich tras.
Wady i zalety posiadania automatycznej skrzyni biegów
Wady i zalety posiadania automatycznej skrzyni biegów zależą od preferencji kierowcy oraz sytuacji drogowej, w której się znajduje. Poniżej przedstawione są najczęściej wymieniane:
ZALETY:
- Łatwość obsługi – kierowca nie musi samodzielnie zmieniać biegów, co pozwala skupić się na prowadzeniu pojazdu i lepiej obserwować sytuację na drodze.
- Komfort jazdy – automatyczna skrzynia biegów pozwala na płynną jazdę bez nagłych przyspieszeń i spadków prędkości.
- Oszczędność paliwa – w niektórych przypadkach automatyczna skrzynia biegów może oszczędzać paliwo poprzez optymalizację doboru biegu.
- Bezpieczeństwo – kierowca nie musi tracić czasu na szukanie właściwego biegu, co może zwiększyć bezpieczeństwo na drodze.
WADY:
- Wyższy koszt zakupu i naprawy – automatyczna skrzynia biegów jest droższa niż manualna, a ewentualne naprawy są często bardziej skomplikowane i kosztowne.
- Mniejsza kontrola nad pojazdem – kierowca nie ma pełnej kontroli nad biegiem i nie może dostosować przeniesienia mocy do swoich potrzeb.
- Większe zużycie hamulców – automatyczna skrzynia biegów używa hamulców do zatrzymania pojazdu podczas zmiany biegu, co może prowadzić do większego zużycia.
- Mniej wydajne w trudnych warunkach – automatyczna skrzynia biegów może mieć trudności w doborze odpowiedniego biegu podczas jazdy w trudnych warunkach (np. na śniegu lub lodzie).
Automatyczna skrzynia biegów – oznaczenia
Wyróżniamy różne typy skrzyni, biegów. Oto najpopularniejsze z oznaczeń:
MT – oznaczenie manualnej skrzyni biegów,
AT – oznaczenie automatycznej skrzyni biegów,
CVT – oznaczenie skrzyni biegów z bezstopniową przekładnią ciągłą,
DCT – oznaczenie skrzyni biegów z podwójnym sprzęgłem,
S-tronic – oznaczenie skrzyni biegów z podwójnym sprzęgłem, stosowane przez Audi,
Tiptronic – oznaczenie automatycznej skrzyni biegów z możliwością manualnej zmiany biegów, stosowane przez Volkswagena,
PDK – oznaczenie skrzyni biegów z podwójnym sprzęgłem, stosowane przez Porsche.
Oznaczenia te mogą się różnić w zależności od producenta samochodu i modelu skrzyni biegów. Warto zaznaczyć, że oznaczenia te informują tylko o podstawowej charakterystyce skrzyni biegów, a nie o wszystkich jej cechach. W skrzyniach biegów można również znaleźć dodatkowe oznaczenia, które informują o innych cechach skrzyni, takich jak maksymalny moment obrotowy, maksymalna prędkość, czy ilość oleju, jaką trzeba wlać.
Prawo jazdy na automatyczną skrzynię biegów
W Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, uprawnienia do prowadzenia pojazdów wyposażonych w automatyczną skrzynię biegów nie różnią się od uprawnień do prowadzenia pojazdów z manualną skrzynią biegów. Osoby posiadające prawo jazdy kategorii B, które obejmuje prowadzenie samochodów osobowych, mogą prowadzić pojazdy z automatyczną skrzynią biegów bez żadnych dodatkowych uprawnień.
W przypadku uzyskania prawa jazdy na samochód z automatyczną skrzynią biegów (kategoria B z ograniczeniem tylko do pojazdów z taką skrzynią) jesteśmy uprawnieni do prowadzenia jedynie pojazdów osobowych wyposażonych w automatyczną skrzynię biegów.
Warto jednak pamiętać, że na egzaminie praktycznym na prawo jazdy można wybrać, czy chce się przystąpić do egzaminu na samochodzie z manualną skrzynią biegów, czy też na samochodzie z automatyczną skrzynią biegów.
Jak dbać o automatyczną skrzynię biegów?
Aby zapewnić prawidłowe działanie automatycznej skrzyni biegów, warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach:
- Regularne przeglądy – należy poddawać skrzynię biegów regularnym przeglądom, zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu. W trakcie przeglądu można sprawdzić stan oleju, który jest kluczowy dla prawidłowego działania skrzyni biegów.
- Prawidłowa eksploatacja – należy unikać gwałtownych przyspieszeń i hamowań oraz zmiany biegów podczas jazdy na wzniesieniach. Przed ruszeniem należy poczekać, aż skrzynia biegów przełączy bieg na najniższy lub neutralny.
- Zmiana oleju – należy zmieniać olej w skrzyni biegów zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu. Olej traci swoje właściwości po pewnym czasie i może prowadzić do uszkodzenia skrzyni biegów.
Jeśli automatyczna skrzynia biegów przestanie działać poprawnie, należy zwrócić się do specjalisty lub warsztatu samochodowego, który zajmuje się naprawą skrzyń biegów. W niektórych przypadkach wystarczy wymiana oleju lub naprawa pojedynczego elementu, ale w niektórych przypadkach może być konieczna wymiana całej skrzyni biegów. Ważne jest, aby nie ignorować problemów z automatyczną skrzynią biegów i jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, aby uniknąć poważniejszych problemów i kosztownych napraw.